Kömürturşy gazynyň we uglerodyň bitaraplygynyň asyrlar boýy dowam eden dünýädäki ýurtlar energiýa tehnologiýasynyň indiki neslini işjeň gözleýär we ýaşylammiaksoňky döwürde global üns merkezine öwrülýär. Wodorod bilen deňeşdirilende, ammiak saklamakda we daşamakda aç-açan artykmaçlyklary sebäpli iň adaty oba hojalyk dökün meýdanlaryndan energiýa meýdanyna çenli giňelýär.

Gollandiýadaky Twente uniwersitetiniň hünärmeni Faria uglerodyň bahasynyň ýokarlanmagy bilen ýaşyl ammiak suwuk ýangyjyň geljekki şasy bolup biljekdigini aýtdy.

Onda ýaşyl ammiak näme? Ösüş ýagdaýy nähili? Programma ssenarileri näme? Bu tygşytlymy?

Greenaşyl ammiak we ösüş ýagdaýy

Wodorod esasy çig maldyrammiakönümçilik. Şonuň üçin wodorod öndürmek prosesinde dürli uglerod zyňyndylaryna görä ammiak reňk boýunça aşakdaky dört kategoriýa bölünip bilner:

Çalammiak: Adaty galyndy energiýasyndan (tebigy gaz we kömür) öndürildi.

Gök ammiak: Çig wodorod gazylyp alynýan ýangyçlardan alynýar, ýöne arassalamak işinde uglerody almak we saklamak tehnologiýasy ulanylýar.

Gök-ýaşyl ammiak: Metanyň pirolizi prosesi metany wodorod we ugleroda bölýär. Amalda dikeldilen wodorod ýaşyl elektrik ulanyp ammiak öndürmek üçin çig mal hökmünde ulanylýar.

Greenaşyl ammiak: windel we gün energiýasy ýaly täzelenip bilýän energiýa arkaly öndürilýän ýaşyl elektrik, wodorod öndürmek üçin suwy elektrolizlemek üçin ulanylýar, soň bolsa ammiak howadaky azotdan we wodoroddan sintez edilýär.

Greenaşyl ammiak ýanandan soň azot we suw öndürýär we kömürturşy gazyny öndürmeýär, ýaşyl ammiak “nol uglerod” ýangyjy we geljekde möhüm arassa energiýa çeşmeleriniň biri hasaplanýar.

Global ýaşylammiakbazar entek başlangyç döwründe. Global nukdaýnazardan seredeniňde, ýaşyl ammiak bazarynyň göwrümi 2021-nji ýylda takmynan 36 million ABŞ dollaryna barabar bolup, 2030-njy ýylda 5,48 milliard dollara ýeter diýlip garaşylýar we ortaça ýyllyk ösüş depgini 74,8% bolup, ep-esli potensiala eýe. “Yundao Capital”, global ammiak önümçiliginiň dünýäde ýyllyk önümçiliginiň 2030-njy ýylda 20 million tonnadan geçjekdigini we 2050-nji ýylda 560 million tonnadan geçjekdigini çaklaýar, bu dünýädäki ammiak önümçiliginiň 80 göteriminden gowragyny emele getirýär.

2023-nji ýylyň sentýabr aýyna çenli dünýäde meýilleşdirilen önümçilik kuwwaty ýylda 35 million tonnadan gowrak bolan 60-dan gowrak ýaşyl ammiak taslamasy ýerleşdirildi. Daşary ýurtlarda ýaşyl ammiak taslamalary esasan Awstraliýada, Günorta Amerikada, Europeewropada we Eastakyn Gündogarda paýlanýar.

2024-nji ýyldan başlap Hytaýda içerki ýaşyl ammiak senagaty çalt ösdi. Doly däl statistika görä, 2024-nji ýyldan bäri 20-den gowrak ýaşyl wodorod ammiak taslamasy öňe sürüldi. “Envision Technology Group”, Hytaýyň Energetika Gurluşygy, Döwlet Energetika Maýa goýum Korporasiýasy, Döwlet Energetika Topary we ş.m. geljekde köp mukdarda ýaşyl ammiak öndürmek kuwwatyny çykarjak ýaşyl ammiak taslamalaryny öňe sürmek üçin 200 milliard ýuana golaý maýa goýdy.

Greenaşyl ammiak amaly ssenarileri

Arassa energiýa hökmünde ýaşyl ammiak geljekde dürli amaly senarilerine eýe. Adaty oba hojalygy we senagat taýdan peýdalanmakdan başga-da, esasan, elektrik energiýasyny öndürmek, ýangyç daşamak, uglerod fiksasiýasy, wodorod saklamak we beýleki ýataklary öz içine alýar.

1. ippingük daşaýyş pudagy

Shük daşamakdan uglerod dioksidiniň zyňyndylary global uglerod dioksidiniň 3% -den 4% -ine çenli. 2018-nji ýylda Halkara Deňiz Guramasy parnik gazlarynyň zyňyndylaryny azaltmak boýunça deslapky strategiýany kabul edip, 2030-njy ýyla çenli dünýädäki uglerod zyňyndylarynyň 2008-nji ýyl bilen deňeşdirilende azyndan 40% azalmagyny we 2050-nji ýyla çenli 70% azalmaga çalyşmagy teklip etdi. uglerod pudagynda uglerodyň azaldylmagyny we dekarbonizasiýasyny gazanmak üçin, gazylyp alynýan energiýanyň ornuny tutýan arassa ýangyçlar iň geljegi uly tehniki serişdedir.

Adatça, gämi pudagynda ýaşyl ammiak geljekde gämi pudagynda dekarbonizasiýa üçin esasy ýangyçlardan biri hasaplanýar.

Lloýdiň ippingük daşaýyş sanawy 2030-njy ýyldan 2050-nji ýyla çenli ammiakyň ýük ýangyjy hökmünde paýynyň 7% -den 20% -e çenli ýokarlanjakdygyny, suwuklandyrylan tebigy gazyň we beýleki ýangyçlaryň ornuny tutup, iň möhüm ýük ýangyjyna öwrüljekdigini çaklapdy.

2. Energetika pudagy

Ammiakýanmak CO2 öndürmeýär we ammiak bilen garylan ýangyç, gazanyň korpusyna düýpli üýtgetmeler bolmazdan, kömür bilen işleýän elektrik stansiýalaryny ulanyp biler. Kömür bilen işleýän elektrik stansiýalarynda kömürturşy gazynyň zyňyndylaryny azaltmak üçin täsirli çäre.

15-nji iýulda Milli Ösüş we Özgertmeler Geňeşi we Milli Energetika Dolandyryşy, "Kömür energiýasyny pes uglerodly özgertmek we gurmak boýunça hereket meýilnamasy" (2024-2027) çykardy, bu üýtgetme we gurluşykdan soň kömür elektrik desgalarynyň bolmalydygyny öňe sürdi. ýaşyl ammiakyň 10% -den gowragyny garyşdyrmak we kömür ýakmak ukyby. Sarp ediş we uglerod zyňyndy derejesi ep-esli azalýar. Ammiak ýa-da arassa ammiak ýylylyk elektrik birliklerinde garyşmagyň, elektrik öndürmek meýdanynda uglerodyň zyňyndylaryny azaltmak üçin möhüm tehniki ugurdygyny görmek bolýar.

Japanaponiýa ammiak bilen garylan ýangyjy öndürmegiň esasy hemaýatçysy. 21aponiýa 2021-nji ýylda “2021-2050 Japanaponiýa ammiak ýangyç ýol kartasy” düzdi we 2025-nji ýyla çenli ýylylyk elektrik stansiýalarynda 20% garylan ammiak ýangyjynyň görkezilmegini we barlagyny tamamlar; ammiak garyndy tehnologiýasy ulaldygyça bu paý 50% -den gowrak artar; takmynan 2040-njy ýyla çenli arassa ammiak elektrik stansiýasy gurlar.

3. Wodorod saklaýjy

Ammiak wodorod saklaýjy hökmünde ulanylýar we ammiak sintezi, suwuklandyryş, daşamak we gazly wodorody gaýtadan çykarmak proseslerinden geçmeli. Ammiak-wodorody öwürmek prosesi kämillik ýaşyna ýetdi.

Häzirki wagtda wodorod saklamagyň we daşamagyň alty esasy usuly bar: ýokary basyşly silindr saklamak we daşamak, turbageçiriji gazly basyşly transport, pes temperaturaly suwuk wodorod saklamak we daşamak, suwuk organiki ammar we daşamak, suwuk ammiak saklamak we daşamak we metal gaty wodorod saklamak we daşamak. Olaryň arasynda suwuk ammiak saklamak we daşamak ammiak sintezi, suwuklandyryş, daşamak we regasifikasiýa arkaly wodorody çykarmakdyr. Ammiak -33 ° C ýa-da 1MPa suwuklandyrylýar. Wodorodlaşdyrmagyň / suwsuzlandyrmagyň bahasy 85% -den gowrak. Ulag aralygyna duýgur däl we orta we uzak aralyga köp mukdarda wodorody saklamak we daşamak üçin, esasanam ummanyň daşalmagy üçin amatly. Geljekde wodorod saklamagyň we daşamagyň iň geljegi uly usullaryndan biridir.

4. Himiki çig mal

Mümkin bolan ýaşyl azot dökünleri we ýaşyl himiki maddalar üçin esasy çig mal hökmünde ýaşylammiak“ýaşyl ammiak + ýaşyl dökün” we “ýaşyl ammiak himiki” önümçilik zynjyrlarynyň çalt ösmegine güýçli itergi berer.

Gazylyp alynýan energiýadan öndürilen sintetiki ammiak bilen deňeşdirilende, ýaşyl ammiak 2035-nji ýyla çenli himiki çig mal hökmünde täsirli bäsdeşlik ukybyny döredip bilmez diýlip garaşylýar.