Etil hloridiň “gudrat täsiri”

Futbol oýunlaryna tomaşa edenimizde, köplenç bu sahnany görýäris: bir türgen çakyşmagy ýa-da topuk döwülmegi sebäpli ýere gaçandan soň, toparyň lukmany derrew eli pürkmek bilen, ýaralanan ýeri birnäçe gezek pürkýär we sportçy tiz wagtdan meýdança gaýdyp, oýna gatnaşmagyny dowam etdirer. Onda, bu spreý nämäni öz içine alýar?

Spreýdäki suwuklyk diýilýän organiki himiki maddadyretil hlorid, köplenç sport meýdançasynyň “himiki lukmany” hökmünde tanalýar.Etil hloridadaty basyşda we temperaturada gazdyr. Highokary basyşda suwuklandyrylýar we soňra spreý bankada konserwirlenýär. Athletesumşak dokumalar ýa-da ştammlar ýaly türgenler şikes alanda,etil hloridýaralanan ýere sepilýär. Adaty basyş astynda suwuklyk gazda çalt buglanýar.

Biziň hemmämiz fizikada bu meselä girdik. Suwuklyklar buglananda köp mukdarda ýylylygy siňdirmeli. Bu ýylylygyň bir bölegi howadan siňýär, bir bölegi adam derisinden sorulýar, deriniň çalt doňmagyna sebäp bolýar, subkutan kapilýallaryň gysylmagyna we gan akmagyny bes edýär, şol bir wagtyň özünde adamlar agyry duýmaýar. Bu lukmançylykda ýerli anesteziýa meňzeýär.

Etil hloridefir ýaly ysy bolan reňksiz gaz. Suwda birneme ereýär, ýöne organiki erginleriň köpüsinde ereýär.Etil hloridesasan tetraetil gurşun, etil sellýuloza we etilkarbazol boýaglary üçin çig mal hökmünde ulanylýar. Şeýle hem tüsse öndüriji, sowadyjy, ýerli anestezik, insektisid, etilleşdiriji serişde, olefin polimerizasiýa ergini we benzine garşy serişde hökmünde ulanylyp bilner. Şeýle hem polipropilen üçin katalizator we fosfor, kükürt, ýaglar, rezinler, mumlar we beýleki himiki maddalar üçin erginç hökmünde ulanylyp bilner. Şeýle hem pestisidleriň, boýaglaryň, derman önümleriniň we olaryň araçylarynyň sintezinde ulanylýar.